Leven zoals de natuur het heeft bedoeld is een voorwaarde voor een goede gezondheid. De natuur kent geen filosofie. Toch filosoferen wij er maar wat graag oplos over wat gezondheid is.
Inleiding
Op deze website en in mijn cursussen spreek ik over gezondheid. Gezondheid is nogal een ruim begrip, waar al heel veel mensen en organisaties mee bezig zijn en zijn geweest om er een definitie over te formuleren. In dit artikel vertel ik je wat mijn visie op gezondheid is en waarom ik deze visie op dit moment heb.
Ja ik zeg bewust op dit moment. De visie die ik nu op gezondheid heb is zeker niet dezelfde als 10 jaar geleden. Even zo houd ik de mogelijkheid open over 10 jaar mijn visie te hebben bijgeschaafd.
De vraag wat versta je onder gezondheid is misschien niet een vraag die je dagelijks bezig houdt, maar wat zou je antwoorden? Tegenwoordig denken veel mensen na over een gezonde levensstijl, voeding en beweging. In kwaliteit van leven vragenlijsten wordt op de vraag wat vindt ‘Nederland’ het belangrijkst nog altijd geantwoord dat we in goede gezondheid kunnen leven en oud kunnen worden. Maar wanneer vinden we onszelf gezond?
Het eerste wat aan definitie bij veel mensen op komt is: de afwezigheid van een ziekte, aandoening of gebrek. En dat is ook heel logisch we zijn gezond als we niet ziek zijn. Toch loopt deze definitie al snel vast. Want hoe zit het dan met mensen die zich niet goed voelen maar niets hebben. Of juist heerlijk in hun vel zitten, maar wel een aandoening hebben? Moeten we hier een definitie voor aanpassen of zijn dit subjectieve gevoelens die een objectieve waarheid in de weg zitten? Als we de definitie van gezondheid laten leiden door subjectieve gevoelens krijgen we dan een maatschappelijk probleem?
De definitie
De afwezigheid van ziekte, aandoening of gebrek is de definitie van gezondheid in kleine zin geworden. Kennelijk was deze simpele definitie te klein om alles te beschrijven. Daarom kwam de WHO ( World Health Organisation ) in 1947 met de definitie van gezondheid als: ‘een staat van complete fysieke, mentale en sociale gezondheid en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek’. In deze utopische staat verkeert iemand niet snel. Wat wel duidelijk wordt in deze definitie, is dat gezondheid groter is dan de ziekte of gebrek. Zelfs groter dan het lichamelijke of mentale, omdat sociale context wordt meegenomen.
Ons ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur gooide het over een andere boeg met de definitie van Huber 2011: “Gezondheid is het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.” Gezondheid is geen absoluut begrip, noch een statisch begrip. Gezondheid is een situatie van evenwicht dat wordt bepaald door de omstandigheden waarin mensen verkeren en het vermogen dat zij bezitten, of zich met hulp van anderen kunnen verwerven, om zich te verweren tegen verstoringen’.
De Duitse filosoof Hans-Georg Gadamer heeft nog een andere gezondheidsbeschrijving: ‘Gezondheid is geen situatie die je introspectief in jezelf voelt. Maar een situatie van ‘er zijn’, van ‘in de wereld zijn’ en ‘in contact zijn met andere mensen’. Bezig kunnen zijn in een actieve en belonende verhouding met dat wat ertoe doet in het leven.’
Deze 4 definities zijn natuurlijk geen limitatieve lijst. Al hoe wel die niet veel meer waarde heeft dan alle andere wordt wellicht vanwege de ‘status’ van de WHO die definitie nog altijd gebruikt als referentie punt.
De uitdaging
Al met al zijn er genoeg definities en er is er altijd wel een waar iemand zich in kan vinden. Er is maar een korte ‘google’ sessie nodig om de kritische commentaren op elke definitie te vinden. We worden het nooit met elkaar eens. Dit heeft ook te maken met hoe meetbaar je gezondheid kan maken.
De eerste definitie heeft als voordeel dat het heel meetbaar is. Zijn er geen afwijkingen of gebrek is er geen ziekte, dan is er gezondheid. Het klinkt als een logische definitie zeker gezien vanuit degene die financieel lijdt wanneer er een ziekte of aandoening is. Dat is bijvoorbeeld de ondernemer die personeel in de ziektewet heeft, maar ook het uwv en de belastingbetaler (wij allemaal dus). Want alle sociale voorzieningen moeten uiteindelijk toch door iemand worden betaald. Je wilt dan graag duidelijk hebben dat er een ongezonde situatie is.
Een bredere definitie biedt natuurlijk de meeste steun aan mensen die zich onbegrepen voelen, door klachten die blijkbaar niet meetbaar zijn. Helaas biedt diezelfde definitie ook de meeste mogelijkheden voor misbruik van ons sociale systeem.
Het grote probleem van de definitie van de WHO is dat haast niemand in deze utopische staat verkeerd of kan blijven verkeren. Het wenselijke antwoord op de kwaliteit van leven vragenlijst wordt dan nooit gehaald. Eigenlijk loopt de wereld rond vol met ongezonde mensen in het licht van deze definitie.
Een bruikbare versie en mindset
In de definitie van ons ministerie van Welzijn, volksgezondheid en cultuur komt duidelijk naar voren dat je het vermogen hebt je te verweren of dit kan leren. Het is een vaardigheid die je zelf kan ontdekken, maar ook (met hulp) kan leren. Dit is waar het in de praktijk het meest over (zou moeten) gaan.
Het ministerie heeft voor mij de op een na beste definitie gegeven. Vooral door het gedeelte van ‘het vermogen dat zij bezitten, of zich met hulp van anderen kunnen verwerven, om zich te verweren tegen verstoringen’. Hieruit kun je opmaken dat gezondheid een actief proces is waar je zelf invloed op kan uitoefenen. Duidelijker zou mogen zijn dat verstoringen bij het leven horen.
Zelfredzaamheid en het bereiken van onafhankelijkheid van zorg en zorgprofessionals is het hoogste doel. Mede omdat het onder controle hebben van symptomen met medicatie niet gelijk is aan niet ziek zijn. Je zelf informeren en laten adviseren vanuit allerlei verschillende disciplines en denkwijze zijn daarbij onze krachtigste tools. Zodat we leren over het vermogen van het lichaam om zich te herstellen en wat de functie van leefstijl zoals voeding, bewegen en mindset daarin is.
De mens is antifragiel. We worden sterker met gebruik en groeien nadat we opkrabbelen uit tegenslag.
Hoe zou ik het formuleren
Je kan niet volledig probleemloos door het leven gaan. Iedereen krijgt wel eens een verkoudheid, breek zijn been of verzwikt zijn enkel. Het is geen teken van gezondheid als je nooit ziek bent. De echte gezondheid zit in de veerkracht om daar weer boven op te komen.
Wat als we de definitie van gezondheid formuleren als:
Gezondheid is de aanwezigheid van vitaliteit
Het vermogen beter te worden als je ziek bent. De flexibiliteit om om te gaan met tegenslag. Dat je trainbaar bent en anti-fragiel.
Deze definitie maakt het mogelijk om invloed uit te oefenen op onze gezondheid. Het heeft niet falen in zich als we eens een griepje hebben, maar succes als we weer beter zijn.
‘De dokter van de toekomst zal geen medicijnen meer geven, maar zal zijn patiënten interesseren voor de zorg van het menselijk lichaam, voor voeding en voor de oorzaak en de preventie van ziekte.’
Laten we hopen dat Edison gelijk heeft, maar laten we ook beseffen dat de dokter verre weg van de enige persoon is waar we deze informatie vandaan kunnen halen en dat wij zeker niet hoeven te wachten tot de dokter daar eindelijk aan toe is.
De aanwezigheid van vitaliteit
Vitaliteit is te verwerven. Het is de optelsom van alle gezonde en ongezonde leefstijl keuzes. Daarbij is het niet van belang of je deze keuzes bewust hebt gemaakt of onbewust. Je vitaliteit houdt er ook geen rekening mee of je de kennis had of iets gezond of ongezond was.
Verantwoordelijkheid
Jouw gezondheid is een verantwoordelijkheid van jezelf, niet die van een ander, de medisch specialist, de maatschappij en al helemaal niet van de overheid. Je kan specialisten, instanties en omgeving vragen om hulp en gebruiken als gids. Maar geef ze nooit dat wat jouw eigendom is: de verantwoordelijkheid.
Als schrijver over gezonde levensstijl ben ik altijd voor eigen verantwoordelijkheid. Het geeft je namelijk kracht en het begrip dat je invloed hebt.
Word leider van jouw gezondheid
Dit lijkt in de huidige tijd belangrijker dan ooit. Wil je weten hoe je leider wordt van je gezondheid? Start met het verzamelen van informatie.
